Ցույց է տալիս պատկանելիություն, սերում, ծագում, առաջացում Պատասանում է ու՞մ, ինչի՞, ինչերի՞ հարցերին։ Հատկացուցիչը դրվում է սեռական հոլովով։
Գտնել հատկացուցիչները: • Այստեղ որոնում էր ուտելիքի մնացորդներ, որ վագոնների լուսամուտներից շպրտում էին գրեթե բոլոր ուղևորները: • Մարդկանց ամենամեծ հավաքատեղին է շուկան: • Այստեղից չեն վռնդվում քաղաքի անօթևան շները: • Շուկայի դատարկ հրապարակում մարդիկ հայտնվեցին: • Կաղ Վասոն բացեց խորտկարանի դուռը: • Սրա մի ոտքը մյուսից կարճ է: • Վասոյի հայրը իբր դաժան մարդ է եղել և երբ իմացել է տղայի արատի մասին, վճռել է խեղդել:
Հատկացուցիչի կետադրությունը: Հատկացուցչի և հատկացյալի միջև հաճախ ընկնում է գոյական կամ դերանուն պարունակող որոշիչ բառակապակցություն կամ դերբայական դարձված: Այս դեպքերում հատկացուցչի վրա դրվում է բութև կոչվում է հեռացված հատկացուցիչ։ Օր.՝ Թռչունների երամը չվեց հարավ: – Թռչունների՝ ամպերի մեջ սավառնող երամը չվեց հարավ: Կետադրիր. 1. Արթուրի՝ ներկաներին ուղղված ողջույնը աննկատ մնաց: 2. Բազեի որսորդի՝ զարկից թուլացած մարմինն ընկավ լիճը: 3. Յուրաքանչյուրի՝ ինձ ուղղված խոսքը խոցում էր սիրտս: 4. Առագաստանավի՝ անցյալ դարում ապրած նավապետի՝ գրառումներում մի հետաքրքիր փաստ կա: 5. Արեգակի՝ ընդամենը մի քանի րոպե տևող խավարումը սարսափ առաջացրեց մարդկանց մեջ:
Պտուղդ քաղող չկա, Մասրենի, սարի մասրենի, Պատիվդ պահող չկա, Մասրենի, բարի մասրենի։ Ասում են՝ էլ մարդ չկա, Որ փնտրի քնքշանքդ փշոտ, Քեզ գրկի ու տաքանա, Մասրենի, ժայռի մասրենի։ Երեսիդ նայող չկա, Մասրենի, վայրի մասրենի, Կրքերիդ կրակը քեզ Թող այդպես այրի, մասրենի… Կանգնել ես քո բարձունքին, Մեկուսի, մենակ, մենավոր… Իմ երես առած դարում Դու լքված այրի, մասրենի։
ԱՆՈՒՆԴ ՏԱԼԻՍ
Հայաստա՛ն, անունդ տալիս, Ժայռի մեջ մի տուն եմ հիշում, Ալևոր կամուրջի հոնքին Ծիծեռի մի բույն եմ հիշում, Թեքված մի մատուռ եմ հիշում Եվ բերդի տեղահան մի դուռ, Ավերակ տաճարի մի վեմ Եվ բեկված մի սյուն եմ հիշում:
Հիշում եմ լքված մի թոնիր, Բերանին մամռոտած մի խուփ, Մամռոտած որմի խոռոչում Մասրենու վարսաթափ մի թուփ, Աշխարհի քարերին մաշված, Աշխարհից խռոված մի ցուպ,- Եվ հեռվում ինչ-որ ուշացած Ձիերի դոփյուն եմ հիշում:
Արևոտ մի սար եմ հիշում, Ճակատին ձյունի պատառիկ, Սարն ի վար բարակ մի առու- Շուրթերին հայրեն ու տաղիկ, Ցորենի կանաչ արտի մեջ Առվույտի կապույտ մի ծաղիկ Եվ արտի եզրին՝ մենավոր Մի բարդու շրշյուն եմ հիշում:
Վայրի վարազի պես էր անտառապահ Պանինը։ Մի հրեշ էր նա անտառապետի տարազով, կոկարդով գլխարկը գլխին։ Անտառում հանկարծ կերևար, փայտահատի կողքին կկանգներ, կնայեր, թե ինչպես նա արագ կացնահար է անում ծառը։ Մեկ էլ, թաքստոցից դուրս կգար, կմռնչար այնպես, որ արջերն էլ էին քնից զարթնում և որջերում մռռում։ Լեղապատառ փայտահատին մնում էր կամ փախչել, կամ օձի պես ծռմռատել Պանինի մտրակի հարվածների տակ։
Պես էր-բաղադրյալ ստորոգյալ
Հրեշ էր- բաղադրյալ ստորոգյալ
Կերևար-պարզ ստորոգյալ
Կկանգներ-պարզ ստորոգյալ
Կնայեր-պարզ ստորոգյալ
Է անում-պարզ ստորոգյալ
Դուրս կգար-պարզ ստորոգյալ
Կմռնչար-պարզ ստորոգյալ
Զարթնում էին-պարզ ստորոգյալ
Մռռում-պարզ ստորոգյալ
Մնում էր-պարզ ստորոգյալ
Ծռմռատել-պարզ ստորոգյալ
Պանինը որսորդ Էր։ Վեց շուն ուներ, մեկը մյուսից կատաղի։ Շների հետ որսի էր գնում Մթնաձորի խորքերը։ Ձմռան լուսնյակ գիշերներին, երբ վախից ոչ ոք չէր մոտենում Մթնաձորին, Պանինի շներն անտառի բացատում արջի հետ էին կոխ կենում, կամ հալածում էին խրտնած պախրային։
Որսորդ էր-բաղադրյալ ստորոգյալ
Ուներ-պարզ բաղադրյալ
Գնում էր-պարզ ստորոգյալ
Չէր մոտենում-պարզ ստորոգյալ
Կենում էին-պարզ ստորոգյալ
Հալածում էին-պարզ ստորոգյալ
Պանինը վազում էր շների հետևից, հրճվանքից ճչում։ Գիշերվա որսը նրա համար հարազատ տարերք էր։
Վազում էր-պարզ ստորոգյալ
Ճչում-պարզ ստորոգյալ
Տարերք էր-բաղադրյալ ստորոգյալ
Առավոտը բացվում էր, ձյունի վրա արյան շիթեր էին երևում, այստեղ-այնտեղ խառնիխուռն հետքեր, խեղդված գայլի դիակ, կոտրատած ճղներ։ Մի փչակի մոտ նստում էր Պանինը, մինչև շները որսի միսն ուտեն։
Բացվում էր-պարզ ստորոգյալ
Երևում էին-պարզ ստորոգյալ
Նստում էր-պարզ ստորոգյալ
Ուտեն-պարզ ստորոգյալ
Նա սպանած և ոչ մի կենդանու ձեռք չէր տալիս և շներին կշտացնելուց հետո վերադառնում էր տուն։ Եթե ճանապարհին տեսներ մեկին գողացած փայտը շալակին, Պանինի շները պիտի հարձակվեին նրա վրա, հալածեին, մինչև քափ-քրտինքի մեջ կորած, արյունլվա մարդը կարողանար մի տեղ պատսպարան գտնել։
Լուսաբացի շողքը երդիկից ներս էր ընկել, կարպետի վրա կաթնագույն շրջան գծել, երբ Սաքանը զարթնեց, տրեխները հագավ:
Շողքը- իրանիշ գոյական
Սաքանը-անձնանիշ գոյական
Ասյայի մոտով անցնելիս նա տեսավ սպիտակ շորը, վիզը, ուսի մի մասը, ուսի վրա սպիտակ շորի բարակ մի կտոր: Արագ մոտեցավ դռանը, մանգաղն առավ, դուրս եկավ:
Նա-անձնական դերանուն
Տան առաջ, առվի մոտ երեսը լվաց, սրբեց չուխի ծայրով, իջավ ձորը, այգում խոտ քաղելու: Ճանապարհին Սաքանը մի միտք էր անում՝ մե՞րկ էր քնել Ասյան, թե շապիկ կար հագին. եթե շապիկ կար, ինչո՞ւ ուսը բաց էր, գուցե կողքի սպիտակ շորը նրա շապի՞կն էր:
Սաքանը-անձնանիշ գոյական
Ասյան- անձնանիշ գոյական
Շորը-իրանիշ գոյական
Կովը շուտ-շուտ գոմի դռանն էր նայում, հորթուկին լիզում, վիզը ախոռի փայտերին քսում, քերում: Տանն արդեն զարթնել էին, տեղաշորը հավաքել, կինը օջախն էր վառել, թեյի պատրաստություն էր տեսնում, երբ Սաքանը թարմ խոտի երկու խուրձ շալակին եկավ տուն:
Կովը-իրանիշ գոյական
Կինը-անձնանիշ գոյական
Սաքանը-անձնանիշ գոյական
Խոտի խուրձը կովի առաջ շաղ տալիս Ասյան էլ էր կանգնած Սաքանի կողքին: Նա ծիծաղում էր, երբ հորթը դունչը մեկնում էր կանաչ խոտին, հոտոտում և ոտքերը երերալով փախչում, գլուխը թաղում մոր կուրծի մեջ:
Մթնաձոր տանող միակ արահետն առաջին ձյունի հետ փակվում է, մինչև գարուն ոչ մի մարդ ոտք չի դնում անտառներում։Ե՛վ գյուղում, և՛ բերդի գլխին ժամանակը սահում է դանդաղ, տարիները նույն ծառի միանման տերևներն են։ Դրա համար էլ խառնվում է ծերունու հիշողությունը։ Գետն աղմկում է առաջվա հանգով, նույն քարերն են և նույն քարե արծիվը։
Փակվում է — ստորոգյալ
Արահետն— ենթակա
Ձյունի հետ— միասնության խնդիր
Առաջին— որոշիչ
միակ— որոշիչ
տանող— որոշիչ
Մթնաձոր— տեղի պարագա
չի դնում— ստորոգյալ
մարդ— ենթակա
ոտք— ուղիղ խնդիր
ոչ մի— որոշիք
անտառներում— տեղի պարագա
Մթնաձոր— Հատուկ գոյական, եզակի թիվ, ուղղական հոլով, ի հոլովում, անորոշ
տանող— անդեմ բայ, ենթակայական դերբայ, ներգոյական
միակ— որակական ածական, դրական աստիճան
արահետն— հասարակ գոյական, եզակի թիվ, ուղղական հոլով, ի հոլովում, ան Առաջին- դասական թվական ձյունի- գոյական, հասարակ, եզակի, սեռական հոլով, ի արտաքին Հետ- կապ հետադրություն Փակվում է- դիմավոր բայ, սահմանական եղանակ, անկատար ներկա, եզակի թիվ, երրորդ դեմք, կրավորական սեռ Մինչև- նախադաս կապ Գարուն- գոյական, հասարակ, եզակի, ուղղական հոլով, ան Ոչ մի- ժխտական դերանուն Մարդ- գոյական, հասարակ, անձանիշ, եզակի ուղղական հոլով, ու արտաքին Ոտք- գոյական, հասարակ, իրանիշ, եզակի, ուղղական հոլով, ի արտաքին Չի դնում- դիմավոր բայ, սահմանական եղանակ, անկատար ներկա, ժխտական, եզակի թիվ, երրորդ դեմք, ներգործական սեռ Անտառներում- գոյական, հասարակ, իրանիշ, հոգնակի, ներգոյական , ի արտաքին
Ե՛վ․․․ և- երկդիր շաղկապ Գյուղում- գոյական, հասարակ, եզակի, ներգոյական հոլով, ի արտաքին Բերդի- գոյական, հասարակ, եզակի, սեռական հոլով, ի արտաքին Գլխին- գոյական, հասարակ, եզակի, տրական հոլով, ի արտաքին Ժամանակը- գոյական, հասարակ, եզակի, ուղղական հոլով, ի արտաքին Սահում է- դիմավոր բայ, սահմանական եղանակ, անկատար ներկա, երրորդ դեմք, եզակի թիվ Դանդաղ- որակական ածական, դրական աստիճան Տարիները- գոյական, հասարակ, հոգնակի, ուղղական հոլով, ի արտաքին Ծառի- գոյական, հասարակ, եզակի, սեռական հոլով, ի արտաքի Միանման- որակական ածական, դրական աստիճան Տերևներն են- բաղադրյալ ստորոգյալ, երրորդ դեմք, հոգնակի թիվ Դրա- ցուցական դերանուն Համար- հետադրական կապ Էլ- օժանդակ բայ Խառնվում է- դիմավոր բայ, սահմանական եղանակ, անկատար ներկա, երրորդ դեմք, եզակի թիվ Ծերունու- գոյական, հասարակ, եզակի, սեռական հոլով, ու արտաքին Հիշողությունը- գոյական, հասարակ, եզակի, ուղղական հոլով, ա ներքին Գետն- գոյական, հասարակ, եզակի, ուղղական հոլով, ի արտաքին Աղմկում է- դիմավոր բայ, սահմանական եղանակ, անկատար ներկա, երրորդ դեմք, եզակի թիվ Առաջվա- որակական ածական, դրական աստիճան Հանգով- գոյական, հասարակ, եզակի, գործիական հոլով, ի արտաքի Նույն- որակական ածական, դրական աստիճան Քարերն են- բաղադրյալ ստորոգյալ, երրորդ դեմք, հոգնակի թիվ Եվ- համադասական շաղկապ Քարե- հարաբերական ածական Արծիվը- գոյական, հասարակ, եզակի, ուղղական հոլով, ի արտաքին
Կապ կոչվում են այն բառերը, որոնք մի բառ կապում են մեկ այլ բառի և այդ կապվող բառի հետ դառնում են նրա լրացումը։ Օրինակ՝ խոսել դասից կապակցության մեջ խոսել և դասից բառերը կապվել են իրար անմիջականորեն՝ հոլովաձևով, սակայն խոսել դասի մասին կապակցության մեջ մասին բառը դասի բառը կապել է խոսել բառին, և դասի մասին կապակցությունը արտահայտել է բերել մեկ իմաստ՝ դասից։ Մասին-ը կապ է և կապակցել է խոսել և դասի բառաձևերը։ Կապերը մի մասը դրվում է կապակցվող բառերից առաջ, մյուս մասը՝ դրանցից հետո, իսկ մի քանիսը՝ առաջ կամ հետո։ Կապվող բառից առաջ դրվող կապերը կոչվում են նախադրություններ։ Դրանցից են՝ առանց, դեպի, մինչև, հանուն, նախքան, չնայած, ըստ, հօգուտ (սխալ է ի օգուտ ձևը) և այլն, օրինակ՝ առանց գրքի, դեպի տուն, մինչև այգի։ Կապակցվող բառերից հետո դրվող կապերը կոչվում են հետադրություններ։ Դրանցից են՝ առթիվ, զատ, համար, հանդերձ, հանդեպ, մասին, միջև, մեջ, վրա, տակ, դիմաց։ և այլն, օրինակ՝ տոնի առթիվ, դրանից զատ, գործի համար։ Այն կապերը, որոնք կարող են դրվել կապակցվող բառերից թե՛ առաջ, թե՛ հետո, կոչվում են երկդրություններ, օրինակ՝ բացի (բացի նրանից կամ նրանից բացի), անկախ, շնորհիվ (սխալ է ի շնորհիվ կապակցությունը)։
Կապերի խնդրառությունը
Ամեն մի կապի հետ կապակցվող բառը դրվում է որոշակի հոլովով, օրինակ՝ վրա կապի հետ բառը պետք է դրվի սեռական հոլովով՝ սեղանի վրա։ Կապի՝ որոշակի հոլովով խնդիր պահանջելը կոչվում է կապերի խնդրառություն կամ կառավարում։ Պետք է հիշել, թե որ կապը որ հոլովով խնդիր է պահանջում։ Ուղղական հոլովով կապի խնդիրներ գրեթե չեն դրվում։ Այսպես են դրվում միայն ուղղական հոլովով բացահայտյալ ունեցող մասնական բացահայտիչները, որոնք կապի խնդիրներ են, օրինակ՝ Նա՝ իբրև ընկեր, կատարեց իր պարտքը։ Քանի որ նա ենթական ուղղական հոլովով է, նրա բացահայտիչը ևս համարվում է ուղղական հոլովով։ Սեռական հոլովով խնդիր են պահանջում շատ մեծ թվով կապեր՝ առթիվ, առջև, դիմաց, մասին, համար, նման, նկատմամբ, պատճառով, փոխարեն և այլն։ Տրական հոլովով խնդիր են պահանջում որոշ կապեր՝ զուգընթաց, ընդառաջ, կից, հակառակ, չնայած և այլն։ Հայցական հոլովով խնդիր են պահանջում մի շարք կապեր՝ առ, դեպի, ի վար, ի վեր, մինչև, իբրև, նախքան, չհաշված և այլն։ Բացառական հոլովով խնդիր են պահանջում մի շարք կապեր՝ բացի, դուրս, զատ, վար, վերև, ներքև, ներս, անկախ և այլն։ Գործիական հոլովով խնդիր են պահանջում մի քանի կապեր՝ հանդերձ, մեկտեղ, մեկ (օրինակ՝ սենյակով մեկ)։ Ներգոյական հոլովով կապի խնդիրներ չեն դրվում։ Պետք է հիշել, որ մի շարք կապերի հետ առաջին և երկրորդ դեմքերի անձնական դերանունները դրվում են տրական հոլովով, թեև գոյականները դրվում են սեռականով։ Այդ կապերն են՝ մոտ, վրա, հետ, պես, չափ, համար, նման, հօգուտ, հանձին, ի դեմս, հանուն։
Գործնական աշխատանք 1. Դո՛ւրս գրել կապերն ու կապական բառերը, որոշե՛լ նրանց խնդիրների հոլովը։ Յուրաքանչյուր մարդու համար մի որևէ բան կյանքի խորհրդանիշ է դառնում։ Ինձ համար մեր վանքի ճակատի այն ծառն է դարձել խորհրդանիշ, որ ուղեկցել է ինձ մանուկ օրերից մինչև ծերություն։ Կյանքին կառչելու, համառ պայքարով ապրելու խորհրդանիշ։ Քամու բերած աղքատիկ փշրանքներով էր սնվում նա՝ իմ մանկության ընկեր ծառը, մշտական քաղցի ահից, ինչպես և չէր ընկճվում իր շուրջը փոթորկող չար տարերքի առաջ, ուրեմն և՝ ամեն պայմանի դիմանալու խորհրդանիշ։ Քարի և կարիքի դեմ օրհասական կռվի մեջ անգամ այդ ծառը իր բարձունքից ժպտում էր աշխարհին ապրելու խենթ հաճույքով։ Ու իր բարձր թառից հեգնանքով էր նայում ներքևում՝ առվի պարարտ ափին պարարտացած ու հղփացած իր ցեղակիցներին։
Վախթանգ Անանյան 1. Յուրաքանչյուր շարքում գտնե՛լ կապը։ 1. երբ, բացի, որովհետև, այնտեղ 2. մտերմորեն, ամենուրեք, դեպի, ստեպ-ստեպ 3. վրա, որևէ, և, մյուս 4. ինչու, յուրաքանչյուր, մասին, մասամբ 5. հանուն, անուն, այնքան, սույն
Լեզվում կան բառեր, որոնք իրար են շաղկապում բառեր կամ ամբողջ նախադասություններ։ Այդ բառեը միավորվում են շաղկապ խոսքի մասի մեջ։ Համեմատենք հետևյալ նախադասությունները. Գիրքը և տետրը դրված են սեղանին։ Աշակերտը մտավ դասարան և վերցրեց գիրքը։ Նախադասություններից առաջինում և-ը իրար է շաղկապել նախադասության անդամներ, իսկ երկրորդում՝ նախադասություններ։ Բառեր և նախադասություններ իրար շաղկապող բառերը կոչվում են շաղկապներ։ Շաղկապները բաժանվում են երկու խմբի՝ համադասական և ստորադասական։ Համադասական շաղկապներն իրար են շաղկապում բառեր կամ համադաս, համազոր նախադասություններ, իսկ ստորադասական շաղկապները՝ ստորադաս նախադասությունը շաղկապում են գերադասին։ Համադասական շաղկապներից են՝ և, ու, բայց, իսկ, սակայն, էլ, այլ, նաև, այլև, կամ, ապա և այլն։ Ստորադասական շաղկապներից են՝ որ, որովհետև, քանզի, մինչև որ, եթե, թեև, թեկուզ, թեպետ, որպեսզի, քանի որ և այլն։ Ըստ կիրառության՝ շաղկապները լինում են մենադիր, կրկնադիր և զուգադիր։
Մենադիր են միայնակ գործածվող շաղկապները: Մութն ընկավ, և բոլորը ցրվեցին։ Կրկնադիր են կրկնվող շաղկապները: Նա և՛ սովորում էր, և՛ աշխատում։ Զուգադիր են որոշակի զույգերով գործածվող շաղկապները: Եթե թույլ տան, ապա կգամ։ Թեև դժվար էր, սակայն կատարեցինք։ Ոչ միայն եկավ, այլև բոլորին օգնեց։ Ոչ թե դժգոհեք, այլ փորձեք որևէ ձևով օգնել։
Կրկնադիր շաղկապների վրա շեշտ է դրվում, և նրանց կապակցած միավորները տրոհվում են ստորակետերով։ Շաղկապները նախադասության անդամ չեն համարվում։
Գործնական աշխատանք 1.Գտնե՛լ շաղկապները և խմբավորե՛լ (համադասական և ստորադասական)։ Եթե, իսկույն, այնտեղ, բայց, և, մյուս, բոլոր, թեև, սակայն, որովհետև, ինչպես, այս, որպեսզի, պատճառով, դեպի, քանզի, նաև, բացի, քանի որ։
Համադասական — բայց, և, սակայն Ստորադասական — եթե, թեև, որովհետև, որպեսզի:
2. Կազմե՛լ նախադասություններ՝ գործածելով եթե, որպեսզի, որովհետև, սակայն, իսկ, և շաղկապները։
Եթե չհանձնվես, ապա կհասնես նպատակիդ: Գնեցի տարբեր գույնի ներկեր, որպեսզի գունավորեմ նկարը: Նա չէր հասցրել անել բոլոր տնայինները, որովհետև երեկ շատ հոգնած էր: Աշխատանքը դժվար էր, սակայն մենք արեցինք: Հասմիկը սիրում է գիրք կարդալ, իսկ ես երգ լսել: Դասերը վերջացրեցինք, և գնացինք զբոսնելու:
Մակբայները լինում են տեղի, ձևի, չափ ու քանակի, ժամանակի։ Տեղի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման տեղը, օրինակ՝ ամենուրեք, դեմ դիմաց, հեռու, մեջտեղ, գյուղեգյուղ, դռնեդուռ։ Ձևի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման ձևը, օրինակ՝ արագ, բարեկամաբար, դանդաղ, կամաց, հերոսաբար, միաձայն, լրջորեն, հազիվհազ, հապճեպ, հոտնկայս, ներքուստ, արտաքուստ։ Չափ ու քանակի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման չափը, հատկանիշի դրսևորման աստիճանը, օրինակ՝ ամբողջովին, հաճախ, լիովին, գրեթե, մոտավորապես, բազմիցս, մասամբ, չափազանց, փոքր-ինչ, իսպառ, քառակի։ Ժամանակի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման ժամանակը, օրինակ՝ այժմ, այլևս, այսուհետև, արդեն, նախօրոք, վաղ, վաղուց, ուշ, օրեցօր, առայժմ, միշտ, հիմա, հավիտյան։ Որոշ մակբայներ բազմիմաստ են և տարբեր նախադասություններում կարող են արտահայտել տարբեր իմաստներ։ Սրանք կոչվում են ընդհանրական մակբայներ, օրինակ՝ Շուտ-շուտ այցելում է (չափ). Շուտ-շուտ ուտում էր (ձև)։ Սրանց տեսակը որոշվում է ըստ տվյալ կիրառության։ Մակբայների մի մասը կազմված է մակբայակերտ ածանցներով, որոնցից են՝ -բար (օրինակ՝ հերոսաբար), -պես (օրինակ՝ մշտապես), —որեն (օրինակ՝ մտերմորեն), -ովին (օրինակ՝ ամբողջովին), —ակի (օրինակ՝ շեղակի), -գին (օրինակ՝ ցավագին), -պատիկ (օրինակ՝ կրկնապատիկ), —վարի (օրինակ՝ մարդավարի), —ուստ (օրինակ՝ ներքուստ) և այլն։ Նախադասության կազմում մակբայները կատարում են պարագաների շարահյուսական պաշտոններ։
Գործնական աշխատանք
1. Յուրաքանչյուր շարքում գտնե՛լ մակբայը։ 1. արագորեն, դեպի, փայտե, անշուշտ 2. ապա, մասին, լիովին, անշուշտ 3. եթե, որտեղ, ամենուր, այստեղ 4. մյուս, բոլոր, ուր, հապճեպ 5. ոչինչ, գրեթե, ինչ-որ, այսպես 6. երբ, բայց, նախօրոք, յուրաքանչյուր 7. միաձայն, ձայնավոր, հնչյուն, շառաչ 8. ինչ-ինչ, փոքր-ինչ, ինչ, որտեղ 9. սա, բոլոր, մասամբ, յուրաքանչյուր 10. ողջ, ամբողջ, ամբողջովին, ոչ մի 2. Կազմե՛լ նախադասություններ՝ գործածելով տրված մակբայները։ Հերոսաբար, մասամբ, փոքր-ինչ, ամենուրեք, լիովին։
Հերոսաբար ես հաղթահարեցի բոլոր դժվարությունները:
Երեխան մասամբ կամակոր էր։
Նրա երգելը փոքր-ինչ տհաճ էր:
Բոլոր գլխավոր տեղեկությունները ամենուրեք տարածված էին:
Բայի ժամանակը ցույց է տալիս գործողության կատարման ժամանակը խոսելու պահի համեմատությամբ, այսինքն՝ երբ է կատարվում գործողությունը՝ խոսելու պահի՞ն, դրանից առա՞ջ, թե՞ դրանից հետո։ Դրա հիման վրա առանձնացվում է երեք հիմնական ժամանակ՝ ներկա ,անցյալ , ապառնի։ Օրինակ՝ գրում եմ (ներկա), գրեցի, գրել էի, գրում էի (անցյալ), կգրեմ, պիտի գրեմ (ապառնի)։ Ըստ արտահայտման ընդհանուր ձևի՝ բայի ժամանակները լինում են պարզ և բաղադրյալ։ Պարզ են բայահիմքով և վերջավորությամբ արտահայտված ժամանակաձևերը (գրեցի, գրեմ, կարդա և այլն)։ Բաղադրյալ են կախյալ դերբայներով և օժանդակ բայով կազմված ժամանակաձևերը (կարդալու եմ, գրում եմ, կարդացել էի և այլն)։ Բայն ունի երեք դեմք։ Առաջին դեմքով բայերն արտահայտում են խոսողի կատարած գործողությունը (օրինակ՝ գրում եմ, գրեցի), երկրորդ դեմքի բայերը՝ խոսակցի կատարած գործողությունը (օրինակ՝ գրում ես, գրեցիր), երրորդ դեմքի բայերը՝ մեկ այլ անձի կամ առարկայի կատարած գործողությունը (օրինակ՝ գրում է, կոտրվեց)։ Դեմքի կարգն արտահայտվում է օժանդակ բայի կամ վերջավորությունների միջոցով։ Բայն ունի երկու թիվ՝ եզակի և հոգնակի։ Եզակի թվով բայաձևերն արտահայտում են այնպիսի գործողություն, որը կատարում է մեկ անձ կամ առարկա, օրինակ՝ Ես գրում եմ։ Ես գնացի։ Գնդակը գլորվեց։ Հոգնակի թվով բայաձևերն արտահայտում են այնպիսի գործողություն, որը կատարում են մեկից ավելի անձեր կամ առարկաներ, օրինակ՝ Մենք գրում ենք։ Մենք գնացինք։ Գնդակները գլորվեցին։ Թվի կարգը ևս արտահայտվում է օժանդակ բայով կամ վերջավորություններով։
Բայի եղանակը
Եղանակի կարգը բայի միջոցով արտահայտում է ներկայացվող գործողության նկատմամբ խոսողի վերաբերմունքը։ Օրինակ՝ Ես պետք է գնամ նախադասության մեջ պետք է գնամ բայաձևի միջոցով արտահայտվում է անհրաժեշտության, հարկադրության իմաստ։ Կամ գրի՛ր բայն արտահայտում է հրաման և այլն։ Առանձնացվում է բայի հինգ եղանակ՝ սահմանական, ըղձական, ենթադրական (պայմանական), հարկադրական, հրամայական։ Սահմանական եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս քերականորեն ստույգ կատարված, կատարվող կամ կատարելի գործողություն։ Քերականորեն ենք ասում, որովհետև իրականում այդ գործողությունը կարող է տեղի ունեցած չլինել, օրինակ Նա գնաց տուն նախադասության մեջ արտահայտված գնաց գործողությունը կարող է չհամապատասխանել իրականությանը, սակայն խոսողն այն քերականորեն ներկայացնում է որպես ստույգ գործողություն։ Ըղձական եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս գործողության կատարման իղձ, ցանկություն, օրինակ Գնամ տուն։ Երանի գնայի հանգստանալու։Ենթադրական (կամ պայմանական) եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս պայմանով, ենթադրաբար կամ էլ հաստատապես կատարելի գործողություն, օրինակ՝ Ես շուտով կգնամ տուն։ Եթե թույլ տան, կգամ։ Հարկադրական եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս հարկադրաբար, անհրաժեշտաբար կատարելի գործողություն, օրինակ՝ Ես պետք է գնամ։ Դու պիտի սովորեիր։ Հրամայական եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս գործողության կատարման հրաման, հորդոր, խնդրանք, օրինակ՝ Հեռացի՛ր։ Դուռը փակի՛ր։ Հրամայականի բայաձևերի սովորաբար վրա դրվում է շեշտ:
ՍԱՀՄԱՆԱԿԱՆ ԵՂԱՆԱԿ 1.Անկատար ներկա 2.Անկատար անցյալ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ 1. գրում եմ խաղում եմ գրում ենք խաղում ենք գրում էի խաղում էի գրում էինք խաղում էինք 2. գրում ես խաղում ես գրում եք խաղում եք գրում էիր խաղում էիր գրում էիք խաղում էիք 3.գրում է խաղում է գրում են խաղում են գրում էր խաղում էր գրում էին խաղում էին 3.Վաղակատար ներկա 4.Վաղակատար անցյալ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ 1. գրել եմ խաղացել եմ գրել ենք խաղացել ենք գրել էի խաղացել էի գրել էինք խաղացել էինք 2. գրել ես խաղացել ես գրել եք խաղացել եք գրել էիր խաղացել էիր գրել էիք խաղացել էիք 3. գրել է խաղացել է գրել են խաղացել են գրել էր խաղացել էր գրել էին խաղացել էին 5.Ապակատար ներկա 6. Ապակատար անցյալ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ 1. գրելու եմ խաղալու եմ գրելու ենք խաղալու ենք գրելուէի խաղալու էի գրելու էինք խաղալու էինք 2. գրելու ես խաղալու ես գրելու եք խաղալու եք գրելու էիր խաղալու էիր գրելու էիք խաղալու էիք 3. գրելու է խաղալու է գրելու են խաղալու են գրելու էր խաղալու էր գրելու էին խաղալու էին 7.Անցյալ կատարյալ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ 1.գրեցի խաղացի մոտեցրի գտա գրեցիք խաղացինք մոտեցրինք գտանք 2. գրեցիր խաղացիր մոտեցրիր գտար գրեցիք խաղացիք մոտեցրիք գտաք 3. գրեց խաղաց մոտեցրեց գտավ գրեցին խաղացին մոտեցրին գտան
ԸՂՁԱԿԱՆ ԵՂԱՆԱԿ ԵՆԹԱԴՐԱԿԱՆ ԵՂԱՆԱԿ 1.Անցյալ 1.Անցյալ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ 1. գրեի խաղայի գրեինք խաղայինք կգրեի կխաղայի կգրեինք կխաղայինք 2. գրեիր խաղայիր գրեիք խաղայիք կգրեիր կխաղայիր կգրեիք կխաղայիք 3.գրեր խաղար գրեին խաղային կգրեր կխաղար կգրեին կխաղային 2.Ապառնի 2.Ապառնի Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ 1. գրեմ խաղամ գրենք խաղանք կգրեմ կխաղամ կգրենք կխաղանք 2. գրես խաղաս գրեք խաղաք կգրես կխաղաս կգրեք կխաղաք 3.գրի խաղա գրեն խաղան կգրի կխաղա կգրեն կխաղան
ՀԱՐԿԱԴՐԱԿԱՆ ԵՂԱՆԱԿ ՀՐԱՄԱՅԱԿԱՆ ԵՂԱՆԱԿ 1.Անցյալ 1.Անցյալ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ 1.պիտի գրեի պիտի խաղայի պիտի գրեինք պիտի խաղայինք ——————————————
2.պիտի գրեիր պիտի խաղայիր պիտի գրեիք պիտի խաղայիք
3. պիտի գրեր պիտի խաղար պիտի գրեին պիտի խաղային ——————————————— — — 2.Ապառնի 2.Ապառնի Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ 1. պիտի գրեմ պիտի խաղամ պիտի գրենք պիտի խաղանք —————————————
2. պիտի գրես պիտի խաղաս պիտի գրեք պիտի խաղաք գրի՛ր, խաղա՛,մոտեցրո՛ւ գրեցե՛ք,գրե՛ք, խաղացե՛ք, մոտեցրե՛ք 3. պիտի գրի պիտի խաղա պիտի գրեն պիտի խաղան Սահմանական եղանակն ունի 7 ժամանակաձև, ըղձակա
նը, ենթադրականը և հարկադրականը՝ երկուական, իսկ հրամայականը՝ մեկ։
Գործնական աշխատանք
1. Արտագրե՛լ նախադասությունները՝ փակագծերում տրված բայերը անհրաժեշտ քերականական ձևերով գրելով համապատասխան տեղերում։ 1. Մայր մտնող արևի ճառագայթները ամեն ինչ, և մի կախարդող տեսարան ոսկևորվելով., որով ստեղծեցի հյուրանոցի պատշգամբները ելած զբոսաշրջիկները։ (հիանալ, ոսկևորել, ստեղծել) 2. Արդեն բացվել էին. պարտեզի ծաղիկները, և հեռվից նայելիս թվաց, թե մի նախշուն գորգ ծածկել էր պատշգամբի առջև փռված այդ հողակտորը։ (թվալ, ծածկել, բացել) 3. Ցանկապատի հետևում երևաց մի տուն. նրա բակում արևածաղիկներ աճել էին, որոնք, իրենց գեղեցիկ գլուխները բարձր պահած, կարծես ժպտում էին անցորդներին։ (ժպտալ, երևալ, աճել) 4. Մենք մեքենայի միջից անշարժ նայում էինք ճամփեզրի մոտակա սյունին նստած արագիլին, մինչև որ նա տեղից պոկվեցին և թևերը ծանր-ծանր թափահարելով՝ թռչավ դեպի մոտակա ճահիճները։ (թռչել, պոկել, նայել) 5. Առաջարկը միաձայն ընդունվեց, և հաջորդ օրվանից բոլորը սկսել էին աշխատանքի գալ մեկ ժամ շուտ, որպեսզի կարողանան ժամանակին ավարտել պատվերի կատարումը։ (սկսել, ընդունել, կարողանալ) 6. Ընթացող գնացքի լուսամուտից երևաց մոտակա բնակավայրերի լույսերը, որոնք մի պահ առկայծող. թանձրացող խավարում, ապա անհետացավ.։ (երևալ, անհետանալ, առկայծել) 7. Հանգստյան տան բակում մարդիկ զբոնել էին, երեխաները, ճոճանակների վրա նստած, օրօրվելով, իսկ մեղմ քամին բերել էր մոտակա սարերի զովությունը։ (օրորել, զբոնել, բերել) 8. Վարպետը անջատեց հաստոցը,վերցրեց նոր պատրաստած դետալը և համեմատեց գծագրի հետ՝ երբեմն ինչ-որ չափումներ անելով։ (վերցնել, անջատել, համեմատել) 9. Դաշնակահարի մատները սահելով ստեղների վրայով, և դահլիճը ալեկոծելով հոգեպարար մի երաժշտությամբ, որն ողողել էր. ունկնդիրների հոգիները։ (ալեկոծել, ողողել, սահել) 10. Ճամփեզրի խոտերի միջից հանկարծ մի աղվես հայտնվեց., որն անցնում էր ճանապարհի մյուս կողմն ու անհետացավ. թփուտներում։ (անցնել, անհետանալ, հայտնվել);
2. Դո՛ւրս գրել դիմավոր բայերը և որոշե՛լ եղանակը, ժամանակաձևը, թիվը, դեմքը, սեռը, կազմությունը և խոնարհումը։ Լուսամփոփը հանկարծ շողաց, Եվ ես հանկարծ քեզ հիշեցի, Ծառը խշշաց, ճյուղը դողաց, Եվ ես հանկարծ քեզ հիշեցի, Առուն փախավ խոխոջալով, Եվ ես հանկարծ քեզ հիշեցի, Ծածկվեց լուսնյակն ամպի շալով, Եվ ես հանկարծ քեզ հիշեցի։ Դու ինչո՞ւ ես լցվել այդպես Աշխարհով մեկ, Դու ինչո՞ւ ես այդպես անհուն Ու անեզերք։
Հիշեցի-սահմանական եղանակ, ներկա ժամանակ, եզակի թիվ, առաջին դեմք, չեզոք սեռ, պարզ, ե խոնարհում:
խշշաց-սահմանական եղանակ, ներկա ժամանակ, եզակի թիվ, երրորդ դեմք, չեզոք սեռ, պարզ, ա խոնարհում:
դողաց-սահմանական եղանակ, ներկա ժամանակ, եզակի թիվ, երրորդ դեմք, չեզոք սեռ, պարզ, ա խոնարհում:
փախավ-սահմանական եղանակ, ներկա ժամանակ, եզակի թիվ, երրորդ դեմք, ներգործական սեռ, ածանցավոր, ե խոնարհում:
Բայի ժամանակը ցույց է տալիս գործողության կատարման ժամանակը խոսելու պահի համեմատությամբ, այսինքն՝ երբ է կատարվում գործողությունը՝ խոսելու պահի՞ն, դրանից առա՞ջ, թե՞ դրանից հետո։ Դրա հիման վրա առանձնացվում է երեք հիմնական ժամանակ՝ ներկա ,անցյալ , ապառնի։ Օրինակ՝ գրում եմ (ներկա), գրեցի, գրել էի, գրում էի (անցյալ), կգրեմ, պիտի գրեմ (ապառնի)։ Ըստ արտահայտման ընդհանուր ձևի՝ բայի ժամանակները լինում են պարզ և բաղադրյալ։ Պարզ են բայահիմքով և վերջավորությամբ արտահայտված ժամանակաձևերը (գրեցի, գրեմ, կարդա և այլն)։ Բաղադրյալ են կախյալ դերբայներով և օժանդակ բայով կազմված ժամանակաձևերը (կարդալու եմ, գրում եմ, կարդացել էի և այլն)։ Բայն ունի երեք դեմք։ Առաջին դեմքով բայերն արտահայտում են խոսողի կատարած գործողությունը (օրինակ՝ գրում եմ, գրեցի), երկրորդ դեմքի բայերը՝ խոսակցի կատարած գործողությունը (օրինակ՝ գրում ես, գրեցիր), երրորդ դեմքի բայերը՝ մեկ այլ անձի կամ առարկայի կատարած գործողությունը (օրինակ՝ գրում է, կոտրվեց)։ Դեմքի կարգն արտահայտվում է օժանդակ բայի կամ վերջավորությունների միջոցով։ Բայն ունի երկու թիվ՝ եզակի և հոգնակի։ Եզակի թվով բայաձևերն արտահայտում են այնպիսի գործողություն, որը կատարում է մեկ անձ կամ առարկա, օրինակ՝ Ես գրում եմ։ Ես գնացի։ Գնդակը գլորվեց։ Հոգնակի թվով բայաձևերն արտահայտում են այնպիսի գործողություն, որը կատարում են մեկից ավելի անձեր կամ առարկաներ, օրինակ՝ Մենք գրում ենք։ Մենք գնացինք։ Գնդակները գլորվեցին։ Թվի կարգը ևս արտահայտվում է օժանդակ բայով կամ վերջավորություններով։
Բայի եղանակը
Եղանակի կարգը բայի միջոցով արտահայտում է ներկայացվող գործողության նկատմամբ խոսողի վերաբերմունքը։ Օրինակ՝ Ես պետք է գնամ նախադասության մեջ պետք է գնամ բայաձևի միջոցով արտահայտվում է անհրաժեշտության, հարկադրության իմաստ։ Կամ գրի՛ր բայն արտահայտում է հրաման և այլն։ Առանձնացվում է բայի հինգ եղանակ՝ սահմանական, ըղձական, ենթադրական (պայմանական), հարկադրական, հրամայական։ Սահմանական եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս քերականորեն ստույգ կատարված, կատարվող կամ կատարելի գործողություն։ Քերականորեն ենք ասում, որովհետև իրականում այդ գործողությունը կարող է տեղի ունեցած չլինել, օրինակ Նա գնաց տուն նախադասության մեջ արտահայտված գնաց գործողությունը կարող է չհամապատասխանել իրականությանը, սակայն խոսողն այն քերականորեն ներկայացնում է որպես ստույգ գործողություն։ Ըղձական եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս գործողության կատարման իղձ, ցանկություն, օրինակ Գնամ տուն։ Երանի գնայի հանգստանալու։Ենթադրական (կամ պայմանական) եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս պայմանով, ենթադրաբար կամ էլ հաստատապես կատարելի գործողություն, օրինակ՝ Ես շուտով կգնամ տուն։ Եթե թույլ տան, կգամ։ Հարկադրական եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս հարկադրաբար, անհրաժեշտաբար կատարելի գործողություն, օրինակ՝ Ես պետք է գնամ։ Դու պիտի սովորեիր։ Հրամայական եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս գործողության կատարման հրաման, հորդոր, խնդրանք, օրինակ՝ Հեռացի՛ր։ Դուռը փակի՛ր։ Հրամայականի բայաձևերի սովորաբար վրա դրվում է շեշտ:
ՍԱՀՄԱՆԱԿԱՆ ԵՂԱՆԱԿ 1.Անկատար ներկա 2.Անկատար անցյալ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ 1. գրում եմ խաղում եմ գրում ենք խաղում ենք գրում էի խաղում էի գրում էինք խաղում էինք 2. գրում ես խաղում ես գրում եք խաղում եք գրում էիր խաղում էիր գրում էիք խաղում էիք 3.գրում է խաղում է գրում են խաղում են գրում էր խաղում էր գրում էին խաղում էին 3.Վաղակատար ներկա 4.Վաղակատար անցյալ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ 1. գրել եմ խաղացել եմ գրել ենք խաղացել ենք գրել էի խաղացել էի գրել էինք խաղացել էինք 2. գրել ես խաղացել ես գրել եք խաղացել եք գրել էիր խաղացել էիր գրել էիք խաղացել էիք 3. գրել է խաղացել է գրել են խաղացել են գրել էր խաղացել էր գրել էին խաղացել էին 5.Ապակատար ներկա 6. Ապակատար անցյալ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ 1. գրելու եմ խաղալու եմ գրելու ենք խաղալու ենք գրելուէի խաղալու էի գրելու էինք խաղալու էինք 2. գրելու ես խաղալու ես գրելու եք խաղալու եք գրելու էիր խաղալու էիր գրելու էիք խաղալու էիք 3. գրելու է խաղալու է գրելու են խաղալու են գրելու էր խաղալու էր գրելու էին խաղալու էին 7.Անցյալ կատարյալ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ 1.գրեցի խաղացի մոտեցրի գտա գրեցիք խաղացինք մոտեցրինք գտանք 2. գրեցիր խաղացիր մոտեցրիր գտար գրեցիք խաղացիք մոտեցրիք գտաք 3. գրեց խաղաց մոտեցրեց գտավ գրեցին խաղացին մոտեցրին գտան
ԸՂՁԱԿԱՆ ԵՂԱՆԱԿ ԵՆԹԱԴՐԱԿԱՆ ԵՂԱՆԱԿ 1.Անցյալ 1.Անցյալ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ 1. գրեի խաղայի գրեինք խաղայինք կգրեի կխաղայի կգրեինք կխաղայինք 2. գրեիր խաղայիր գրեիք խաղայիք կգրեիր կխաղայիր կգրեիք կխաղայիք 3.գրեր խաղար գրեին խաղային կգրեր կխաղար կգրեին կխաղային 2.Ապառնի 2.Ապառնի Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ 1. գրեմ խաղամ գրենք խաղանք կգրեմ կխաղամ կգրենք կխաղանք 2. գրես խաղաս գրեք խաղաք կգրես կխաղաս կգրեք կխաղաք 3.գրի խաղա գրեն խաղան կգրի կխաղա կգրեն կխաղան
ՀԱՐԿԱԴՐԱԿԱՆ ԵՂԱՆԱԿ ՀՐԱՄԱՅԱԿԱՆ ԵՂԱՆԱԿ 1.Անցյալ 1.Անցյալ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ 1.պիտի գրեի պիտի խաղայի պիտի գրեինք պիտի խաղայինք ——————————————
2.պիտի գրեիր պիտի խաղայիր պիտի գրեիք պիտի խաղայիք
3. պիտի գրեր պիտի խաղար պիտի գրեին պիտի խաղային ——————————————— — — 2.Ապառնի 2.Ապառնի Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ 1. պիտի գրեմ պիտի խաղամ պիտի գրենք պիտի խաղանք —————————————
2. պիտի գրես պիտի խաղաս պիտի գրեք պիտի խաղաք գրի՛ր, խաղա՛,մոտեցրո՛ւ գրեցե՛ք,գրե՛ք, խաղացե՛ք, մոտեցրե՛ք 3. պիտի գրի պիտի խաղա պիտի գրեն պիտի խաղան Սահմանական եղանակն ունի 7 ժամանակաձև, ըղձականը, ենթադրականը և հարկադրականը՝ երկուական, իսկ հրամայականը՝ մեկ։
1. Արտագրե՛լ նախադասությունները՝ փակագծերում տրված բայերը անհրաժեշտ քերականական ձևերով գրելով համապատասխան տեղերում։ 1. Մայր մտնող արևի ճառագայթները ոսկևորեցին ամեն ինչ, և մի կախարդող տեսարան ստեղծվեց որով հիացան հյուրանոցի պատշգամբները ելած զբոսաշրջիկները։ (հիանալ, ոսկևորել, ստեղծել) 2. Արդեն բացվել են պարտեզի ծաղիկները, և հեռվից նայելիս թվում է, թե մի նախշուն գորգ ծածկել է պատշգամբի առջև փռված այդ հողակտորը։ (թվալ, ծածկել, բացել) 3. Ցանկապատի հետևում երևում է մի տուն. նրա բակում արևածաղիկներ են աճում, որոնք, իրենց գեղեցիկ գլուխները բարձր պահած, կարծես ժպտում են անցորդներին։ (ժպտալ, երևալ, աճել) 4. Մենք մեքենայի միջից անշարժ նայում ենք ճամփեզրի մոտակա սյունին նստած արագիլին, մինչև որ նա տեղից պոկվեց և թևերը ծանր-ծանր թափահարելով՝ թռչեց դեպի մոտակա ճահիճները։ (թռչել, պոկել, նայել) 5. Առաջարկը միաձայն ընդունեցին, և հաջորդ օրվանից բոլորը սկսեցին աշխատանքի գալ մեկ ժամ շուտ, որպեսզի կարողանան ժամանակին ավարտել պատվերի կատարումը։ (սկսել, ընդունել, կարողանալ) 6. Ընթացող գնացքի լուսամուտից երևաց մոտակա բնակավայրերի լույսերը, որոնք մի պահ անհետացան թանձրացող խավարում, ապա առկայծվեցին։ (երևալ, անհետանալ, առկայծել) 7. Հանգստյան տան բակում մարդիկ զբոսնում են, երեխաները, ճոճանակների վրա նստած, օրորվում են, իսկ մեղմ քամին բերում է մոտակա սարերի զովությունը։ (օրորել, զբոնել, բերել) 8. Վարպետը անջատեց հաստոցը, վերցրեց նոր պատրաստած դետալը և համեմատեց գծագրի հետ՝ երբեմն ինչ-որ չափումներ անելով։ (վերցնել, անջատել, համեմատել) 9. Դաշնակահարի մատները սահեցին ստեղների վրայով, և դահլիճը ողողվեց հոգեպարար մի երաժշտությամբ, որն ալեկոծեց ունկնդիրների հոգիները։ (ալեկոծել, ողողել, սահել) 10. Ճամփեզրի խոտերի միջից հանկարծ մի աղվես հայտնվեց, որն անցավ ճանապարհի մյուս կողմն ու անհետացավ թփուտներում։ (անցնել, անհետանալ, հայտնվել)
2. Դո՛ւրս գրել դիմավոր բայերը և որոշե՛լ եղանակը, ժամանակաձևը, թիվը, դեմքը, սեռը, կազմությունը և խոնարհումը։ Լուսամփոփը հանկարծ շողաց, Եվ ես հանկարծ քեզ հիշեցի, Ծառը խշշաց, ճյուղը դողաց, Եվ ես հանկարծ քեզ հիշեցի, Առուն փախավ խոխոջալով, Եվ ես հանկարծ քեզ հիշեցի, Ծածկվեց լուսնյակն ամպի շալով, Եվ ես հանկարծ քեզ հիշեցի։ Դու ինչո՞ւ ես լցվել այդպես Աշխարհով մեկ, Դու ինչո՞ւ ես այդպես անհուն Ու անեզերք։
Շողաց- ներկա, եզակի, երրորդ դեմք, չեզոք, ա խոնարհում։
հիշեցի- ներկա, եզակի, առաջին դեմք, չեզոք, ե խոնարհում։
խշշաց-ներկա, եզակի, երրորդ դեմք, չեզոք, ա խոնարհում։
դողաց-ներկա, եզակի, երրորդ դեմք, չեզոք, ա խոնարհում։
փախավ- անցյալ, եզակի, երրորդ դեմք, չեզոք, ե խոնարհում։
Ծածկվեց- ներկա, եզակի, երրորդ դեմք, կրավորական, ե խոնարհում։
Յանա Սարդարյան 