Մասնագետներն այս նկարն անվանում են երկրորդ ամենահայտնի նկարը անգերազանցելի Ջոկոնդայից հետո: Միայն Լեոնարդո դա Վինչին թողեց մեզ ժպիտի գաղտնիքը, բայց Էդվարդ Մունկը կիսվեց ավելի մռայլ զգացմունքներով: «Ճիչը» կտավը համարվում է մարդկային հուսահատության, միայնության, տառապանքի կվինտեսենտը։ Իրական ու անհասկանալի ողբերգական պատմությունների գնացքը միայն ամրապնդում է կտավի մռայլ աուրան։
Թելերը ձգվում են մանկությունից
Իսկապես, շատ բան բացատրվում է հենց նկարչի մանկությամբ։ Դժվար կլինի նրան երջանիկ անվանել։ Էքսպրեսիոնիզմի ապագա նորվեգացի դասականի մայրը մահացել է այն ժամանակ, երբ փոքրիկ Էդվարդը հինգ տարեկան էր: Հաջորդ մահը տասնչորս տարեկան տղան ավելի խորն ապրեց։ Նրա քույրը մահացել է սպառումից։ Ցավ, հուսահատություն, սիրելիին փրկելու անկարողություն — Մունկի մանկության հիշողությունները հագեցած են այս հույզերով: Նրանք հետո կլցնեն նկարչի նկարները: Հոգեկան խանգարում – մանիակալ-դեպրեսիվ փսիխոզը նույնպես կթողնի իր հետքը։
«Ճիչ» նկարի պատմությունը
Մունկը գրեթե միշտ նկարագրում էր իրադարձություններ, մտքեր և զգացմունքներ, որոնք ակնկալում էին հաջորդ նկարի ստեղծումը: Հայտնի նկարի գրելու մասին նույնպես բավականին կոնկրետ տեղեկություններ կան։ Նկարիչն իր օրագրում պատմում է, թե ինչպես էր իր երկու ընկերների հետ զբոսնում մայրամուտին, և հանկարծ երկինքը, որը կարմիր գույն էր ստացել, կարծես ճզմեց իրեն։ Մունկը մանրամասն նկարագրում է գրեթե մահացու հոգնածության զգացումը, որը բռնել է իրեն։ Նրան այդ պահին թվաց, թե հուսահատության մի անվերջ ճիչը խոցեց իրեն ու շրջակա բնությանը։ Այստեղից էլ, փաստորեն, կտավի առաջին անվանումը՝ «Բնության ճիչը»։
Միևնույն ժամանակ, նորվեգացի վարպետի ստեղծագործության որոշ հետազոտողներ կտավի վրա պատկերված անսեռ արարածի ժեստը մեկնաբանում են որպես պաշտպանիչ։ Այսպիսով, մարդը փակում է ականջները, որպեսզի չլսի ուժեղ աղմուկ, որը պատռում է մտքի խաղաղությունը: Բացի այդ, արյունոտ երկնքի ազդեցությունը, որը նկարիչը նկատեց, կարող էր լինել ժայթքման հետևանք: «Ճիչ» կտավը ցույց է տալիս երկնքի կարմիր ահավոր երանգը, որը բնորոշ էր Եվրոպային 1883 թվականի նոյեմբերից մինչև 1884 թվականի փետրվարը: ժամանակ, հրաբխային մոխիրը կախված էր մթնոլորտում վերմակի մեջ:
Գլուխգործոցի նկարագրությունը
Կտավը ճանաչելի է ամբողջ աշխարհում, բայց եթե թանգարանի պատահական այցելուին հարցնես, թե ինչ է պատկերված դրա վրա, կստանաս պատասխան, որը նման է համանուն սարսափ ֆիլմի կերպարին։ Ի դեպ, նրա արտաքինը փոխառված է Մունկի գլուխգործոցից, ինչը կինոգործիչները չէին թաքցնում։
Դեռ դիտարկենք «Ճիչ» նկարի մանրամասն նկարագրությունը։ Նրա կազմը պարզ է և հակիրճ։ Կամուրջի ուղիղ անկյունագիծը և հեռավորության վրա գտնվող տղամարդկանց երկու ռեալիստական կերպարները հակադրվում են կտավի կենտրոնում գտնվող մարդանման, նրբորեն կորացած կերպարին: Շրջապատող տարածությունը՝ երկինքը, գետը, նույնպես կարծես թե պտտվում և ոլորվում են: Կտավի արարածին հազիվ թե կարելի է միայն մարդ անվանել, քանի որ այն ամենից շատ նման է մազազուրկ, չորացած մումիայի՝ ակնախորշերի և բերանի բացերով։ Էակը գլուխը սեղմում է երկար մատներով ձեռքերի մեջ և լուռ բղավում. Միայն հիմա ոչ ոք չի արձագանքում նրա լացին։ Ֆիգուրները վստահորեն շարժվում են դեպի հեռավորությունը կամրջի երկայնքով՝ առանց հուսահատության և սարսափի: Նրանց հանգստությունն անկարող է ցնցել նույնիսկ սարսափելի երկինքը, ասես այրվում է արյունոտ կրակի մեջ։
Միևնույն ժամանակ, գրելու ձևի առումով «Ճիչ» կտավը գրեթե էսքիզ է թվում, կատաղած ու անփույթ։ Բայց փաստորեն, այդ մասին խոսելու շտապել չկա։ Մունկը ստեղծեց ուշադիր և մտածված: Նա այնքան է տարվել սյուժեով, որ ստեղծել է կտավի մի քանի տարբերակ։
Յանա Սարդարյան 